O μισογυνισμός μέσα από τα καλοκαιρινά θεάματα και ένα χαρακτηριστικό περιστατικό στα μπαιν – μιξτ
Ανατρέχοντας σε εφημερίδες παλαιότερων εποχών, δεν συναντά κανείς μόνο τα μεγάλα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα αλλά και «μικρότερες» ειδήσεις και αναφορές, που όμως προσφέρουν εικόνα πεντακάθαρη για σημαντικότατες πτυχές της ζωής και για την πορεία εξέλιξης της κοινωνίας μας.
Έτσι, για παράδειγμα, μια ματιά στο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της Τετάρτης, 27ης Ιουνίου 1934 μας δίνει σαφέστατη εικόνα για το πώς αντιμετωπίζονταν οι γυναίκες, μέσα στην καθημερινότητα της αθηναϊκής κοινωνίας, ακριβώς 90 χρόνια πριν από σήμερα.
Μισογυνισμός
Ο Νικόλαος Γιοκαρίνης γράφει για το ρεύμα μισογυνισμού που επικρατεί στα μουσικά και θεατρικά πάλκα του 1934:
«Φαίνεται ότι μάς δέρνει εφέτος άγριος μισογυνισμός. Τα χείλη μικρών και μεγάλων ψάλλουν τον αναβαλλόμενον εις τας γυναίκας (σ.σ. τα ψάλνουν στις γυναίκες) και έγινε το πράγμα τόσο πολύ του συρμού, ώστε ένας συνθέτης διά να ελπίζη μίαν επιτυχίαν εις την άδουσαν και μέλπουσαν και ακούουσαν κοινωνίαν μας, πρέπει να τα βάλη εξάπαντος με τις γυναίκες.
»Και όσο πιο πολύ τους τα ψάλλει, τόσο περισσότερον επικρατεί. Οι γυναίκες είναι ψεύτρες, οι γυναίκες είναι χωρίς καρδιά, δεν αξίζουν παρά για μια μόνο στιγμή, μας γελούν, μας τυραννούν, μας περιφρονούν…και δεν ξέρω τι άλλο μας κάμνουν εφέτος οι άθλιες οι γυναίκες.
»Και ο μισογυνισμός αυτός επεκτείνεται. Άρχισε από το τραγουδάκι της κιθάρας εις την ταβέρνα, κατέκτησε ένα-δυό μουσικά θέατρα και σήμερον δεν υπάρχει προσκήνιον από του οποίου να μη ψάλλεται ο εξάψαλμος εναντίον των θηλυκών.
»Αυτό είνε το πρώτον χαρακτηριστικόν της εφετεινής διασκεδάσεως των Αθηναίων. Είνε η πρώτη καινοτομία την οποίαν έκαμαν οι άπειροι θίασοι που εσκορπίσθησαν ανά την πρωτεύουσαν διά να δροσίσουν το καλοκαίρι μας.
»Η δεύτερη καινοτομία είνε ότι ενεφανίσθησαν…νέες γυναίκες επιζητούσαι τον θαυμασμόν μας και τα σκήπτρα της σαιζόν. Οι Αθηναίοι παλαίουν μεταξύ των δύο αυτών διλημμάτων και τα βάζουν με τους ταμίας που έχουν διαρκώς κλεισμένες τας θέσεις της πρώτης σειράς.
»Ημείς θα παρακολουθήσωμεν τους Αθηναίους διασκεδάζοντας από του καφενείου του θεάτρου. Ούτε η σαγήνη του ροδίνου γυμνού μάς φθάνει εκεί πίσω, ούτε η κίνησις του πλήθους μάς διαφεύγει».
«ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», 27.6.1934, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Στα μπαιν – μιξτ
»Ήδη από τη δεκαετία του ’20 έχουν καθιερωθεί και στην Ελλάδα τα μεικτά μπάνια, μπαιν-μιξτ, από το γαλλικό (bains mixtes). Το να κάνουν δηλαδή άνδρες και γυναίκες θαλάσσιο μπάνιο μαζί και όχι σε ξεχωριστά σημεία της παραλίας με μεταξύ τους διαχωριστικά.
Και επειδή για κάθε τι νέο, πάντα θα υπάρχουν πολέμιοι και διαμαρτυρόμενοι, υπήρξαν πολέμιοι και των μπαιν – μιξτ που επικαλούνταν λόγους ηθικής. Έναν τέτοιο εντόπισε ο «Φορτούνιο» του «Ελεύθερου Βήματος» στην παραλία του Φαλήρου:
«Ένας ιεροκήρυξ στα μπαίν-μιξτ. Δηλαδή, ο άνθρωπος, δεν κανει αυτή τη δουλειά, ούτε ιερωμένος είνε, ούτε κηρύσσει επισήμως τον λόγον του Θεού. Αλλα είνε το ίδιο: Είναι αντιπρόσωπος της ηθικής στη μπερδεμένη κοινωνία του μαγιό. (…)
»Ο καθένας έχει δικαίωμα να λούζεται όπως του αρέσει. Ο φιλαράκος όμως έχει βάλη πρόγραμμα να εξυγιάνη την ακτή-αν είνε δυνατόν!
»Όταν κάποια μπη στο νερό, μπογιατισμένη, σημαιοστολισμένη και φωταγωγημένη, και γεμίζει το κύμα μ’ ακκισμούς φιλαρέσκειας, τότε να ιδήτε σεις μούτρα του ιεροκήρυκος και πρόγκα κανονική.
– Εδώ δεν είναι νυφοπάζαρο! Ο κόσμος έρχεται για να λουσθή. Δεν έρχεται να διαλέξη ούτε μαιτρέσσα, ούτε σύζυγο.
– Καλέ, αυτός είναι αναιδέστατος! Τι εννοεί δηλαδή;
– Εννοώ ότι τα λουτρά πρέπει να γίνουν…ασεξουέλ!…Αυτό εννοώ!..Ο άλλος έρχεται να πάρη το μπάνιο του, σκέτο χωρίς πειρασμούς, προκλήσεις, υποκρούσεις ερωτικής κωμωδίας. Το κύμα ήταν αθώο σα βρέφος. Και το γεμίσαμε κακοήθεια. Κουβαλάμε δωπέρα τη διανοητικότητα των σεπαρέ και της γκαρσονιέρας!
– Α, μα για ποιαν μιλάει έτσι; Θα τον χαστουκίσω!
«EΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 27.6.1934, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Στάσις κοριτσιών
Αυτός ο εμφύλιος πόλεμος είνε καθημερινός. Ο ιεροκήρυξ έχει πάντα πλάϊ του έναν που του μιλάει μεγαλοφώνως. (…) Όταν βγαίνη στην άμμο για την ηλιοθεραπεία χαλάει τον κόσμο. Καμμιά στάσις δεν του φαίνεται αρκετά σεμνή.
– Ορίστε κατάστασις κοριτσιών! Μα είνε στάσις αυτή, σας παρακαλώ, ή “κυττάξτε δω πέρα, έτσι περίπου θα σας δοθω”;
– Αν σε σκανδαλίζη ο οφθαλμός σου, έκβαλον αυτόν!
– Μ’ αυτό θα ήταν ο θρίαμβός τους: Αυτό επιδιώκουν: Να βγάλουμε όχι τον ένα μας οφθαλμόν, αλλά και τους δύο…μαζί τους!..
– Μα ήρθες σοβαρά να κάμης ηθική εδωπέρα; Η ηθική, παιδί μου, δεν έχει καμμιά σχέσι με τα μπαιν-μιξτ, όπως και με την πολιτική.
– (…) Πρέπει να ξεπονηρέψουμε το κύμα. Στ’ αγγλικά θέατρα τα γκερλς βγαίνουν πολλές φορές θεόγυμνα. Μα δε διεγείρουν κανένα. Το γυμνό τους είναι αθώο σαν το γυμνό του παιδιού. Εδώ, με την πρόφασι του λουτρού κάμαμε και τη θάλασσα κοκότα (σ.σ. γυναίκα χαλαρών ηθών).
